Bí ẩn lăng mộ Tần Thủy Hoàng ở Tây An, Trung Quốc

Chiến binh và ngựa đất nung của lăng mộ Tần Thủy Hoàng còn được gọi là các chiến binh đất nung Tần là một trong những di tích văn hóa trọng điểm của Trung Quốc. Bảo tàng chiến binh và ngựa đất nung nằm cách lăng Tần Thủy Hoàng 1.5 km về phía Đông của quận Lâm Đồng, thành phố Tây An, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc. Đây là một trong mười ngôi mộ cổ và kho báu quý hiếm hàng đầu thế giới.

Chiến binh và ngựa đất nung là một thể loại tác phẩm điêu khắc trong lăng mộ cổ. Vào thời cổ đại, tuẫn táng là một phong tục phổ biến trong các đám tang cổ xưa. Sự khác biệt giữa tuẫn táng và mai táng thông thường là ở chỗ người ta thường dùng một số thủ đoạn khiến người sống chết bất thường rồi chôn trong mộ. Nô lệ là vật hiến tế của chủ nô trong suốt cuộc đời. Và các chiến binh và ngựa bằng đất nung được áp dụng hình thức hiến tế này thay vì sử dụng người và ngựa thật với mục đích “bồi” hoàng đế trị vì sang thế giới bên kia.

Ngày 4 tháng 3 năm 1961, Lăng Tần Thủy Hoàng được Trung Quốc công bố là di tích văn hóa trọng điểm quốc gia đợt đầu tiên. Vào tháng 3 năm 1974, Chiến binh và Ngựa đất nung được phát hiện. Năm 1987, Lăng Tần Thủy Hoàng và Chiến binh và Ngựa đất nung đã được UNESCO phê duyệt đưa vào Danh sách Di sản Thế giới, được mệnh danh là “Kỳ quan thứ tám của thế giới”.

>> Tham khảo du lịch Tây An Trung Quốc


 

Bí ẩn đằng sau Lăng mộ, Chiến binh và ngựa đất nung Tần Thủy Hoàng

Theo phong tục của người Trung Quốc, việc chôn cất kiểu tuẫn táng phổ biến. Việc chôn cất là một phong tục cổ xưa có từ thuở bình minh của loài người. Ngay từ trong xã hội nguyên thủy, con người đã quen với việc chôn cất những công cụ, vũ khí và những vật dụng cần thiết hàng ngày mà họ sử dụng cùng với người chết. Trong xã hội nô lệ, nô lệ, với tư cách là công cụ biết nói, cũng bị giết hoặc bị chôn sống để mai táng, để tiếp tục phục vụ chủ nhân “dưới suối vàng". Vào thời điểm đó, việc sử dụng nô lệ để chôn cất đã trở thành một hệ thống. Số người chết dao động từ hàng chục đến hàng nghìn người.

Sau khi bước vào xã hội có giai cấp, phụ nữ trở thành đồ chơi và chư hầu của đàn ông giới quý tộc. Phần lớn phụ nữ trở thành nạn nhân cho các cuộc tuẫn táng. Thời đại thịnh vượng nhất của việc tuẫn táng là vào thời nhà Âm và nhà Thương, và còn có lễ hiến tế trong lăng mộ của các quý tộc thời nhà Thương. Tại khu lăng mộ hoàng gia ở An Dương, hơn 5.000 người đã thiệt mạng hoặc bị chôn sống trong hơn chục ngôi mộ lớn được khai quật. Tất nhiên, không phải nạn nhân nào cũng là nô lệ, còn có vợ, thê thiếp và thuộc hạ của chủ nhân lăng mộ.



Đến thời Xuân Thu, chế độ nô lệ trên bờ vực sụp đổ, và tục hiến tế con người bắt đầu gây ra nhiều chỉ trích. Năm 621 trước Công nguyên, sau cái chết của Công tước Mục nước Tần, ông được chôn cất cùng 177 người, trong đó có ba nhân vật tài năng và có tầm ảnh hưởng trong xã hội. Nhà Chu đã học được bài học về sự chuyên chế của các triều đại nhà Âm và nhà Thương, đề cao đạo đức và bảo vệ dân chúng. Sự ra đời và thực hiện các lễ nghĩa thời Chu đã ngăn chặn rất nhiều nghi thức hiến tế con người, nhưng không xóa bỏ được hủ tục này. Vào thời Xuân Thu, các quốc gia tranh giành quyền bá chủ, thời thế loạn lạc, con người lại phải hy sinh. Vào thời điểm Chiến Quốc, ở các nước chư hầu khác nhau, hủ tục liên quan tới việc phụ nữ sống chết theo tư cách hầu gái, thê thiếp của chủ nhân dần dần bị bỏ đi.

Tuy nhiên, sau khi nhà Tần thống nhất sáu vương quốc vào năm 221 trước Công nguyên, một sự kiện sinh tử chấn động và quy mô lớn lại xảy ra. Để cầu trường sinh bất lão khi còn sống, Tần Thủy Hoàng đã phái hàng nghìn người đi tìm kiếm thuốc trường sinh. Đồng thời, phải mất hơn mười năm và hàng trăm ngàn người để xây dựng một lăng mộ khổng lồ, Lăng mộ của Hoàng đế đầu tiên ở Ly Sơn. Sau cái chết của Tần Thủy Hoàng, hoàng đế đời thứ II của nhà Tần chính thức tuyên bố rằng tất cả phụ nữ trong hậu cung sẽ phải tuẫn táng theo tiên đế. Số cung nữ và thợ thủ công bị sát hại để hiến tế lần này đã lên tới "hàng chục nghìn". Hàng loạt chế độ chuyên chế của nhà Tần đã khơi dậy sự phản kháng mạnh mẽ của nhân dân. Cuộc chiến nông dân cuối đời nhà Tần không chỉ lật đổ nhà Tần mà còn dạy cho những kẻ thống trị triều đại mới một bài học.


 

 Ưu đãi đặc biệt

Tây An, Lạc Dương, Khai Phong, Trinh Châu

•  
•  
•  
•  
•  

Tour Trung Quốc: Tây An - Lạc Dương - Khai Phong - Trịnh Châu 6 ngày 5 đêmGiá Liên hệ

Xem ngay

Sau thời nhà Tần và nhà Hán, nghi thức này dần suy tàn và thường được thay thế bằng tượng gỗ và tượng gốm, và rất ít người phải hi sinh làm vật hiến tế để chôn cùng người đã khuất. Nhưng đến thời nhà Liêu (CN 907-1125), tục hiến tế con người được hồi sinh. Sau cái chết của tiên tổ của nhà Liêu buộc hơn một trăm quan đại thần phải tuẫn táng theo. Kể từ đó, các triều đại Tấn, Nguyên và đầu Minh đều có hệ thống chôn cất hiến tế. Mãi đến thời vua Anh Tông của nhà Minh, hệ thống chôn cất hiến tế mới được loại bỏ.

Theo ghi chép lịch sử, vào đầu thời nhà Thanh, việc tuẫn táng đối với các thành viên hoàng tộc diễn ra vẫn rất phổ biến. Vào thời trị vì của Hoàng đế Khang Hy nhà Thanh, tướng quân nhà Hán Chu Phi đã yêu cầu chấm dứt tục lệ này vào năm Khang Hy thứ 12 (1673), ông đã nghiêm cấm các nô lệ dưới cấp bậc Bát Kỳ tuẫn táng cùng chủ nô, và ra lệnh bãi bỏ hệ thống hiến tế người sống. Kể từ đó, các hoàng đế của những triều đại về sau đã hủy bỏ việc chôn cất người sống quy mô lớn. Hành động này đã chấm dứt phong tục tàn ác này ở Trung Quốc thời phong kiến.


 

Quá trình phát hiện ra Hố chiến binh và ngựa đất nung trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng ở Thiểm Tây

Năm 1974, có một đợt hạn hán nghiêm trọng ở Thiểm Tây, nhiều dân làng dưới chân núi Ly Sơn buộc phải đào giếng để chống hạn hán. Dưới đáy giếng bỗng có người đào lên được một số bức tượng gốm vỡ được nung từ đất sét và có kích thước như người thật. Vào thời điểm đó, không một ai trong số họ có thể nghĩ rằng sự xuất hiện của chiếc đầu đất sét này chỉ là khởi đầu cho một đội quân đất nung khổng lồ của nhà Tần. Các chiến binh và ngựa đất nung của nhà Tần được phát hiện một cách bất ngờ.

Những bức tượng nhỏ với nhiều hình dạng khác nhau đều mặc trang phục như những chiến binh bảo vệ triều đại thống nhất đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc và người sáng lập Đế chế Tần hùng mạnh – Tần vương Triệu Chính. Trước đó, sự hiểu biết của người dân về Tần Thủy Hoàng và nhà Tần hầu hết chỉ giới hạn ở các ghi chép lịch sử. Việc phát hiện ra các chiến binh và ngựa bằng đất nung đã giúp con người có thêm nguồn tư liệu để phác thảo chi tiết hơn về triều đại này. Tuy nhiên, việc phát hiện ra đội quân đất nung Tần Thủy Hoàng khơi dậy một nghi vấn: Đế chế này đến từ đâu và hài cốt của tổ tiên họ ở đâu?


 

 Ưu đãi đặc biệt

Tây An, Lạc Dương, Khai Phong, Trinh Châu

•  
•  
•  
•  
•  

Tour Trung Quốc: Tây An - Lạc Dương - Khai Phong - Trịnh Châu 6 ngày 5 đêmGiá Liên hệ

Xem ngay

Năm 1975, một nhóm khảo cổ từ Viện Khảo cổ học tỉnh Thiểm Tây đã đến huyện Phong Tường, thành phố Bửu Kê. Tại khu vực Linh Sơn, nhóm khảo cổ đã ở lại qua đêm và đi đến hầu hết mọi ngóc ngách của dãy núi nổi tiếng này ở Quan Trung. Thứ họ đang tìm kiếm là những vết tích của triều đại hùng mạnh - Đế chế Tần và dấu chân của tổ tiên nó. Tuy nhiên, sau nhiều tháng làm việc chăm chỉ, nhóm khảo cổ không tìm thấy gì.

Cùng lúc đó, cách Linh Sơn 30 km về phía Đông Nam, tại một nơi gọi là làng Chỉ Huy, một người dân họ Cận đã bắt gặp một đồ vật kỳ lạ. Sự việc tưởng chừng như tầm thường này thực ra lại là màn giới thiệu, mở đầu cho một cuộc khai quật khảo cổ quy mô lớn chưa từng có kéo dài cả một thập kỷ, từ năm 1976 đến năm 1986. Những bí ẩn không thể giải đáp tiếp tục hiện ra trước mắt con người suốt hàng ngàn năm, và một lịch sử khó hiểu dần dần lộ rõ.

Làng Chỉ Huy nằm cách huyện Phong Tường, thành phố Bửu Kê, tỉnh Thiểm Tây 5 km về phía Nam. Có một vùng đất hoang kỳ lạ cách làng không xa, vào mùa xuân và mùa hè, dù có mưa bao nhiêu, cây trồng cũng không thể phát triển ở đó. Những người sống gần đó dường như đã quen với việc này và không ai muốn tìm hiểu sâu hơn.



Một ngày nọ vào năm 1976, một người dân làng họ Triệu ở gần đó đã đến đây đào đất sửa lại tường nhà. Nhưng càng đào lại càng thấy những thứ kỳ lạ xuất hiện dưới nền đất màu vàng. Màu sắc và hình dạng của chúng rõ ràng khác với màu đất xung quanh, chúng có màu vàng và đỏ, trộn lẫn với một ít sỏi và rất cứng.

Vài ngày sau, sự việc này lại được nhắc đến trong cuộc trò chuyện của dân làng và đã đưa các nhà khảo cổ tới đây khám phá. Kết quả khảo sát sơ bộ đã khiến nhóm khảo cổ bị sốc. Những mẩu vật này đến từ một công trình ngầm khổng lồ hình vuông bao phủ một khu vực rộng cỡ hai sân bóng rổ tiêu chuẩn quốc tế.

Một công trình to lớn như vậy có thể là gì? Không ai có thể trả lời câu hỏi này vào thời điểm đó, và ngay sau đó, các cuộc khảo sát khảo cổ đã đưa ra những khám phá kỳ lạ, trong đó có dấu hiệu cho thấy công trình kéo dài ra phía ngoài theo hướng Đông Tây. Toàn bộ công trình có cấu trúc hình chữ “中” vô cùng bí ẩn.



Vài tháng sau, hình dáng tổng thể của công trình bên dưới lòng đất đã được nhóm khảo cổ tìm ra. Phần chính của nó được chia thành ba tầng. Chiều sâu của công trình tương đương với một tòa nhà 8 tầng. Với hình dáng như vậy, về cơ bản có thể khẳng định đây là một ngôi mộ cổ. Kích thước của ngôi mộ thực sự là hiếm có. Chủ nhân của ngôi mộ khổng lồ như vậy chắc chắn phải có địa vị vô cùng to lớn trong xã hội!
 

Cấu trúc của hố chôn các chiến binh đất nung và ngựa lăng Tần Thủy Hoàng

Hố chôn các chiến binh đất nung và ngựa trong lăng Tần Thủy Hoàng nằm từ Tây sang Đông, có ba hố xếp thành hình chữ “đinh”. Phát hiện sớm nhất là Hố chiến binh đất nung số 1, có hình chữ nhật. Trong hố có hơn 8.000 chiến binh và ngựa đất nung, có cửa dốc ở các phía. Có một hố chiến binh bằng đất nung ở bên trái và bên phải của Hố số 1, gọi là Hố số 2 và Hố số 3.

Hố chiến binh và ngựa đất nung là một công trình kiến ​​trúc dân dụng kiểu đường hầm dưới lòng đất, tức là một hố lớn sâu khoảng 5 mét được đào từ mặt đất, và các bức tường ngăn đất song song được xây dựng ở giữa hố. Các cột gỗ được bố trí hai bên tường, các xà ngang được đặt trên các cột được phủ dày đặc bằng các thanh ngang và tường ngăn bằng đất sậy, sau đó được phủ bằng đất vàng để tạo thành mặt trên. Đỉnh hố lúc đó cao hơn mặt đất khoảng 2m. Đáy hố được lát gạch xanh. Chiều cao khoảng không từ đỉnh hố đến đáy hố là 3,2m. Sau khi các tượng gốm và ngựa được đưa vào hố, các ô cửa xung quanh bị chặn bằng gỗ đứng, các ô cửa được lấp đầy bằng đất nện, tạo thành một công trình khép kín dưới lòng đất.


 

Quá trình khai quật Hố chiến binh và ngựa đất nung lăng mộ Tần Thủy Hoàng

Từ năm 1974 đến năm 1977, hố Chiến binh và ngựa đất nung, một trong những bộ phận đi cùng lăng mộ Tần Thủy Hoàng, được khai quật cách lăng mộ Tần Thủy Hoàng 1 km về phía Đông. Hố số 1 nằm ở phía Nam, dài 230m từ Đông sang Tây, rộng 62m, có diện tích 14.260m2. Hố số 2 dài 124m từ đông sang tây, rộng 98m, có diện tích 6.000m2. Hố số 3 có diện tích 520 mét vuông. Tổng cộng có 800 bức tượng chiến binh, 18 cỗ xe bằng gỗ và hơn 100 con ngựa đất nung đã được khai quật. Dựa theo sự sắp xếp hiện tại của các chiến binh và ngựa đất nung, có thể có 7.000 chiến binh trong ba hố này, 100 xe kéo và 100 chiến mã. Những bức tượng gốm có chiều cao thường khoảng 1,8 mét.

Hố số 1
Sau vụ phát hiện của người dân làng Chỉ Huy, vào giữa tháng 7 năm 1974, một nhóm khai quật khảo cổ bao gồm Bảo tàng tỉnh Thiểm Tây, ủy ban quản lý văn hóa và Trung tâm văn hóa huyện Lâm Đồng đã có mặt tại hiện trường công trình Hố chiến binh đất nung Tần. Khi phạm vi công việc tiếp tục mở rộng, từ năm 1976 đến năm 1978, nhóm khảo cổ đã bổ sung thêm nhân sự về khảo cổ học, bảo tồn, nhiếp ảnh, phục chế và các lĩnh vực khác. Công việc khai quật Hố số 1 được tiến hành rầm rộ và hơn 10 đội trùng tu đã bắt đầu khôi phục quy mô lớn các Chiến binh và Ngựa đất nung.



Hố số 2
Hố số 1 được những người nông dân đào giếng vô tình phát hiện, còn Hố số 2 là phát hiện khoa học được các nhà khảo cổ học phát hiện sau khi khoan giếng. Trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 5 năm 1976, nhóm khảo cổ đã tiến hành khoan mục tiêu ở phía Bắc đầu phía Đông của Hố số 1. Vào ngày 23 tháng 4, một hố khác chứa các chiến binh đất nung và ngựa đã được phát hiện.

Hố chiến binh đất nung Tần Thủy Hoàng số 2 có hình thước cong, nằm ở phía Đông Bắc của hố số 1 và phía Đông của hố số 3. Có chiều dài từ Đông sang Tây là 96 mét, dài 84 mét, rộng từ Bắc tới Nam, có tổng diện tích khoảng 6.000m2. Các công trình trong hố cũng giống như ở Hố số 1, nhưng đội hình phức tạp hơn và các loại quân hoàn thiện hơn.



Đây là đội hình quân sự hoành tráng nhất trong ba hố, là lực lượng đặc biệt đa vũ khí bao gồm kỵ binh, xe ngựa và bộ binh (bao gồm cả lính bắn nỏ). Hố số 2 chứa hơn 1.300 tượng nhỏ bằng gốm và ngựa, hơn 80 xe ngựa và hàng chục nghìn vũ khí bằng đồng. Trong số đó, lần đầu tiên người ta phát hiện ra các tượng tướng, tượng ngựa chuôi kiếm và tượng cung thủ đang quỳ. Có bốn cửa dốc ở đầu phía Đông và phía Tây của Hố số 2, và hai cửa dốc ở phía Bắc. Hố tượng hướng về phía Đông từ phía Tây, và lối vào chính ở phía Đông.

Hố số 3
Tiếp nối Hầm chiến binh và ngựa đất nung số 1 và số 2, ngày 11 tháng 5 năm 1976, người ta phát hiện thêm một hố chôn khác cách đầu phía Tây của hố số 1 25m về phía Bắc. Theo trình tự phát hiện, hố này được đánh số 3.

Các chiến binh và ngựa đất nung trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng ở hố số 3 nằm ở phía Bắc của đầu phía Tây hố số 1, đối diện với hố số 2 từ Đông sang Tây, có diện tích khoảng 520m2, tổng thể có hình lõm, chạy từ Bắc xuống Nam. Nó bao gồm một phòng cánh và một xe ngựa và nhà ngựa. Có một cỗ xe ngựa và bốn chiến binh và ngựa bằng đất nung trong nhà xe. Tổng cộng có 68 chiến binh và ngựa bằng đất nung được khai quật ở Hố số 3. Đây là hố duy nhất trong 3 hố chưa bị lửa thiêu rụi nên khi khai quật được các tượng gốm còn sót lại nhiều bức tranh và màu sắc tươi sáng hơn.


 

Các thành phần có trong Hố chiến binh và ngựa đất nung của lăng mộ Tần Thủy Hoàng

Ai là người tạo ra đội quân chiến binh và ngựa đất nung trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng

Những người thợ thủ công tạo ra các chiến binh và ngựa đất nung của Tần Thủy Hoàng là một nhóm thợ gốm thuộc tầng lớp xã hội thấp của Đế chế Tần. Một số thợ gốm này đến từ các xưởng gốm trong cung điện, và một số đến từ các xưởng gốm địa phương. Có 80 tên thợ gốm được tìm thấy trên các bức tượng gốm, tất cả đều là những thợ gốm xuất sắc với kinh nghiệm thực tế phong phú.



Việc in hoặc khắc tên thợ gốm trên tượng gốm và ngựa có nguồn gốc từ hệ thống “Vật Lặc Công Danh” của nước Tần vào giữa thời Chiến Quốc với mục đích kiểm soát, giám sát việc sản xuất của thợ thủ công. Phương pháp này được áp dụng vào việc sản xuất Chiến binh và Ngựa đất nung lăng mộ Tần vương, một mặt giúp tăng cường khả năng kiểm soát và quản lý của những người thợ thủ công, mặt khác cũng giúp nâng cao chất lượng các công trình.

Tên của những người thợ gốm đều đã được tìm thấy trên các tượng gốm, nhưng không có trên ngựa gốm. Hầu hết nằm ở những vị trí khuất dưới gấu quần áo của tượng gốm, một số ít ở các góc hoặc trên chân của tượng. Tổng cộng có 87 tên thợ thủ công đã được tìm thấy ở cả 3 hố, bao gồm 75 văn bản in và 12 văn bản khắc.
 

Chất liệu của đội quân chiến binh và ngựa đất nung Tần Thủy Hoàng

Hầu hết các chiến binh và ngựa bằng đất nung Tần Thủy Hoàng đều được làm bằng phương pháp gốm và nung. Đầu tiên, người ta sử dụng khuôn đất sét để làm phần thân ban đầu, sau đó phủ một lớp bùn mịn để gia công, chạm khắc và tạo màu ban đầu rồi mới nối, và nung. Các bức tượng nung đều được quản lý chặt chẽ về nhiệt độ nên màu sắc đều, đẹp và có độ cứng cao.



Các chiến binh và ngựa đất nung nguyên bản đều có hình vẽ tươi sáng và hài hòa. Trong quá trình khai quật, người ta phát hiện một số chiến binh đất nung vẫn giữ được màu sắc đẹp và mới, nhưng màu sắc nguyên bản biến mất ngay lập tức và chuyển sang màu trắng xám trong vòng chưa đầy mười giây. Vậy nên những gì chúng ta nhìn thấy khi tham quan hiện thời không còn là phiên bản nguyên sơ của di tích nữa.
 

Đặc điểm của chiến binh và ngựa đất nung trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng

Việc tạo hình các chiến binh và ngựa đất nung cơ bản dựa trên kinh nghiệm và hiểu biết đời thực, với kỹ thuật tinh tế và sống động. Mỗi bức tượng gốm có một bộ trang phục và biểu cảm riêng, kiểu tóc, cử chỉ và thậm chí cả nét mặt đều khác nhau. Từ trang phục, nét mặt và cử chỉ của họ, bạn có thể phân biệt được nhân vật này là sĩ quan hay binh lính, bộ binh hay kỵ binh. Nhìn chung, khuôn mặt của tất cả các chiến binh đất nung nhà Tần đều bộc lộ vẻ uy nghiêm và điềm tĩnh đặc trưng của người Tần, với những cá tính riêng biệt và nét mạnh mẽ của thời đại.

Các tác phẩm điêu khắc về Chiến binh và Ngựa đất nung là sự kết hợp giữa hội họa và điêu khắc. Mặc dù đã rất cũ so với khi mới được khai quật, nhưng màu sắc trên khuôn mặt và quần áo của các nhân vật vẫn có thể được nhìn thấy một cách mơ hồ. Về mặt kỹ thuật, những bức tượng đều có biểu cảm đặc sắc, bố cục khéo léo, kỹ thuật linh hoạt, vừa chân thực vừa mang tính trang trí. Nhờ đó các chiến binh và ngựa đất nung của Tần Thủy Hoàng chiếm một vị trí quan trọng trong lịch sử điêu khắc Trung Quốc. Đánh giá từ hơn một nghìn bức tượng nhỏ bằng gốm và con ngựa đã được khai quật, hầu như không có bức tượng nào giống nhau.



Sau khi nhà Tần thống nhất sáu vương quốc, nước Tần thực hiện chế độ tòng quân trên toàn quốc, binh lính đến từ khắp nơi trên đất nước có lẽ là nguyên nhân chính khiến họ có sự khác biệt về hình dáng khuôn mặt, biểu cảm và tuổi tác. Những người thợ thủ công sử dụng các kỹ thuật nghệ thuật hiện thực để làm cho chúng trở nên chân thực nhất có thể.

Hàng ngàn bức tượng nhỏ bằng gốm và ngựa được vẽ cẩn thận. Mặt, tay và chân của tượng gốm đều có màu hồng, thể hiện đường nét của cơ bắp. Việc vẽ mặt đặc biệt thú vị. Khóe mắt trắng, mắt đen và thậm chí cả con ngươi của mắt đều được vẽ một cách sống động. Búi tóc, râu và lông mày của tượng gốm đều có màu đen. Màu sắc tổng thể trông tuyệt đẹp và hài hòa. Ngoài ra, việc vẽ các bức tượng gốm cũng chú ý đến sự tương phản của tông màu. Quần áo có màu sắc khác nhau tạo nên sự tương phản rõ nét. Ngựa gốm cũng có những màu sắc tươi sáng, hài hòa nên có phần sinh động hơn.
 

Tham quan Lăng mộ chiến binh và ngựa đất nung Tần Thủy Hoàng